Wat is Encaustiek?

Ik ben in een kunsttechniek gespecialiseerd, die encaustiek genoemd wordt. Het grappige is: hoe modieus en actueel de encaustiek-techniek tegenwoordig ook genoemd mag worden, de techniek is eeuwenoud! ”Verzonnen” werd encaustiek al in de oudheid.

De kunstenaars in het oude Egypte ontwikkelden deze techniek voor portretschilderijen, die voor de eeuwigheid bedoeld waren: als onderdeel van het Egyptisch begrafenisritueel werd het portret van de overledene op de mummiebandage, op de sarcofaag en de muren van de grafkamer geschilderd – een traditie die later door de Romeinen overgenomen werd. Zij schilderden het gezicht van de gestorvene op houten plankjes en legden deze aan het hoofdeinde in de doodskist.  Kunsthistorici zien hierin de oorsprong van de iconenschilderkunst. Ook in de Griekse oudheid was het schilderen met deze lang houdbare kleuren bekend en geliefd.

Resultaten van de toenmalige hoogcultuur bewonderen wij tegenwoordig op prachtige schilderijen, beelden en muurschilderijen, waarop én mythologische scènes én idyllische landschappen in impressionistische stijl te zien zijn.

Het geheim van deze – al langer dan duizenden jaren – goed bewaarde motieven wijst naar waskleuren. Het woord ‘encaustiek’ is van Griekse komaf en het betekent zoveel als  ‘inbranden , met vuur verwarmen’. De kunstenaars in de oudheid werkten met opgewarmde bijenwas, waarin zij kleurenpigmenten gemengd hadden. Toentertijd was het al bekend dat  deze kleuren uitzonderlijk goed tegen weer en andere omstandigheden bestand waren. Daarom was het voor het beschilderen van muren en sculpturen erg geschikt. Doordat de was in de poriën van het beschilderde materiaal drong, vermengde het zich stevig met hout of steen. Voor het aanbrengen van de gesmolten waskleuren werd een verwarmde spatel, ook ‘ cauteria ‘ genoemd, gebruikt. Het was echter moeizaam en langdurig werk.

Het is dus niet verbazingwekkend dat deze fantastische, maar ook inspannende schildertechniek na een tijd door nieuwe methoden verdrongen werd. Totdat zij uiteindelijk in de Middeleeuwen door de opkomende olieverf in vergetelheid raakte. Pas sinds kort lijkt de antieke techniek weer vanuit haar Doornroosje-slaap te ontwaken. Vanwege moderne, gebruiksvriendelijke technische apparatuur werd ze als schildertechniek weer interessant en schept daarom opnieuw enthousiasme bij veel kunstenaars uit deze tijd.